Slanke, aromatische wijnen: de oogst van 2021 in de Duitse wijnbouwgebieden

Terwijl hitte en droogte de jaren 2018 tot 2020 hadden gekenmerkt en voor een vroege oogst hadden gezorgd, vertraagde de koelte van jaargang 2021 de groei, en overvloedige regen stelde buitengewone eisen aan veel wijnproducenten om valse meeldauw onder controle te houden. September heeft uiteindelijk veel goedgemaakt: het mooie, stabiele weer bevorderde de rijpheid en zorgde voor goede mostgewichten. Dit betekende dat de kwaliteit van de geoogste druiven de producenten tevreden stelde waarvan de wijnen minder alcohol zullen bevatten dan voorgaande jaren, maar niet met minder aroma.

Volgens de laatste raming bedroeg de oogst in het hele land 8.733.000 hectoliter, wat 3 procent meer is dan vorig jaar en slechts iets minder is dan het gemiddelde over tien jaar. Er waren echter grote verschillen tussen de afzonderlijke wijngebieden. Het Duitse Wijninstituut (DWI) heeft in de 13 Duitse wijnbouwgebieden rondgevraagd hoe het wijnjaar 2021 daar was.

Ahr
563 ha

Na de verwoestende overstroming van de Ahr in de nacht van 14 op 15 juli stond voor de wijnproducenten één ding vast: zij moesten het nieuwe wijnjaar, dat op hellingen en terrassen in "Duitslands rode wijnparadijs" gelukkig nog ongeschonden rijpte, absoluut veiligstellen, want "de liquiditeit van de bedrijven lag in de wijngaarden en niet meer in de kelders en de wijndomeinen", aldus Dr. Knut Schubert, directeur van de Wijnbouwersvereniging van de Ahr. De oogst, waarbij veel vrijwilligers hielpen, was zeer verschillend: degenen die het immense loofwerk vóór de overstroming goed hadden gedaan, behaalden toch "een betrekkelijk goed volumeresultaat" dat net onder het niveau van vorig jaar lag, aldus Schubert. Anderen hadden verliezen tot 50 procent. Schimmelziekten veroorzaakten ook verliezen in het Ahrgebied. Het goede weer in september heeft een positief effect gehad op de kwaliteit van de oogst, dat wordt geraamd op 35.000 hectoliter (2020: 39.000 hl). 60 hectare konden niet kon worden geoogst als gevolg van de overstroming. Volgens Schubert heeft Spätburgunder, die 85 procent van de hoofdpluk uitmaakt, van het weer geprofiteerd. De producenten, die met man en macht hebben gewerkt om hun kelders voor te bereiden, waren erg tevreden over de kwaliteit. "De wijnproducenten verwachten een fruitige, krachtige wijn. De wijn zal ook een aangename zuurgraad hebben en minder alcohol, wat in de drie vorige jaren altijd een probleem was," zei hij. Zij verwachten "een bijzonder wijnjaar, ook wat het genot betreft".

Baden
15.812 ha

Ondanks zijn heterogeniteit wordt Baden beschouwd als het warmste Duitse wijnbouwgebied, maar rond Pasen was daar in de zuidelijke subregio’s Markgräflerland, Kaiserstuhl, Tuniberg, Breisgau en Ortenau weinig van te merken: late vorst en ijzige wind veroorzaakten op sommige plaatsen tot 80 procent schade aan de knoppen van de druivenstokken tijdens de uitbottingsfase. Overvloedige regen, die ook in Markgräflerland met hagel gepaard ging, bevorderde daarna op vele plaatsen de schimmeldruk. Na veel werk konden de wijnproducenten echter genieten van een mooie nazomer met koele nachten, wat de aroma's van de witte wijn ten goede kwam. De totale hoeveelheid most bedroeg naar schatting 977.000 hectoliter, wat 11 procent minder is dan in het voorgaande jaar en 20 procent minder dan het gemiddelde over tien jaar. "Het was een erg slopend jaar voor de wijnbouwers. Maar met goede resultaten als je kijkt naar de kwaliteit, vooral daar waar selectief werd geoogst", zegt Holger Klein, vicedirecteur van de Wijnbouwersvereniging van Baden. Net als bij anderen doet dit ook hem denken aan een tijdperk van voor de klimaatverandering. De witte wijnen hebben ervan geprofiteerd. "We mogen frisse, fruitige en eerder lichte witte wijnen verwachten", die gematigder zijn in alcohol en "een iets frissere zuurgraad zullen hebben dan vorig jaar". De hoeveelheid rode wijnen is nog geringer, het resultaat van een strenge selectie. De vraag van de markt kan worden bediend, "maar eerder van de volumerijkere voorgaande jaren," zegt Klein.

Franken
6.163 ha

"Een wijnjaar dat in de vegetatieperiode een enorme inspanning vergde, maar met een verzoenende herfst en een ideale september" - zo omschrijft wijnexpert Hermann Mengler het wijnseizoen in Franken. Na een koele en natte mei hebben de wijnstokken in juni een echte inhaalbeweging gedaan, ook wat de bladgroei betreft. Veelvuldige regen bevorderde valse meeldauw en bracht veel werk in de wijngaard. Met de mooie en droge septembermaand waren de wijnbouwers in Franken tevreden. Hier worden 80 procent witte druivenrassen verbouwd. Deze druivenrassen zijn goed rijp geworden en, in tegenstelling tot de warme voorgaande jaren, was er een mooie, lange oogstperiode, aldus Beate Leopold van de Frankische Wijnbouwerskring. Naar schatting werd 480.000 hectoliter wijnmost geoogst – maar liefst 79 procent meer dan in het vorstrijke jaar 2020 en 12 procent meer dan het tienjarige gemiddelde. Het gemiddelde mostgewicht bedroeg 84° Oechsle - wat bevredigend is in een jaar als dit, zegt Leopold. En omdat de oogst in een koelere periode viel, zijn de aroma's zeer uitgesproken en is ook de zuurgraad wat intenser. Het was een jaar voor mousserende wijnen (Sekt), rosé- en witte wijnen - met minder alcohol maar meer smaak, aldus Hemann Mengler, hoofd van de adviesdienst voor kelderbeheer en keldertechniek van het district Unterfranken. Volgens hem speculeren ook veel wijnhuizen nog op Eiswein.

Hessische Bergstrasse
463 ha

"Eind goed, al goed" zou het motto van dit wijnjaar aan de Hessische Bergstrasse kunnen zijn. In het kleinste wijnbouwgebied van Duitsland, rond Bensheim, heeft het koele en wisselvallige weer in het voorjaar de uitloop van de stokken vertraagd, en tegen de tijd dat de bloei medio juni begon, lagen de stokken 16 tot 20 dagen achter op het schema van het vorige jaar. Overvloedige regenval tot in augustus liet valse meeldauw flink ontwikkelen en "de bezorgdheid over de gezondheid van de druiven" nam toe, volgens Otto Guthier, voorzitter van de Wijnbouwersvereniging van de Hessische Bergstrasse. De droge september bracht een ommekeer voor Riesling, Grauburgunder en Co.: de rijpheid vorderde goed en tijdens de hoofdoogst in oktober kregen de producenten te maken met "zeer tevredenstellende mostgewichten", het gemiddelde bedroeg 83° Oechsle. Het geraamde volume van 32.000 hectoliter ligt 8 procent onder het zeer goede volume van vorig jaar, maar nog steeds 5 procent boven het tienjarig gemiddelde. Over het geheel genomen zijn de "kwaliteit en kwantiteit zeer verheugend", aldus Guthier. "De eerste witte wijnen smaken aromatisch en nadrukkelijk fruitig met een levendig spel tussen fruitigheid en zuren." Bovendien is er een matig alcoholgehalte. Gezien de grilligheid van het weer, kunnen de wijnboeren uiteindelijk "absoluut tevreden" zijn met jaargang 2021.

Mittelrhein
465 ha

In Mittelrhein, met zijn steile hellingen, mogen veel wijnbouwers zich dit jaar verheugen op een aanzienlijke toename van het oogstvolume. Hoewel een koel voorjaar de groei van de wijnstokken afremde en schimmelziekten welig tierden, belandde in deze door Riesling gedomineerde regio naar schatting 36.000 hectoliter in de kelders - 35 procent meer dan in 2020 en 30 procent meer dan het tienjarige gemiddelde – ondanks dat de volumes van domein tot domein sterk uiteenliepen. Wat de totale procentuele plus betreft, staat het wijnbouwgebied op de tweede plaats na Franken. Naast het intensieve werk van de wijnbouwers heeft ook de maand september, die tot 45 procent meer zonuren dan gemiddeld bracht, bijgedragen tot de extra volume in Mittelrhein. "Als we eerlijk zijn, hebben september en oktober de oogst ook qua weersomstandigheden gered", zegt Gerd Knebel, directeur van de Wijnbouwersvereniging van Mittelrhein. Riesling, die goed bestand was tegen de koele rijpingsomstandigheden, gaf most met een waarde tussen 80 en 90° Oechsle. Er kondigen zich elegante, aromatische witte wijnen met een aanwezige zuurstructuur aan, "zeer goede" en "levendige, frisse, fruitige wijnen" met eerder gematigde alcoholwaarden, "eigenlijk zoals de markt vraagt", aldus Knebel. De meeste wijnbouwers zijn dan ook zeer tevreden over de opbrengst en de kwaliteit.

Mosel
8.689 ha

De zuidelijk georiënteerde topwijngaarden aan de Moezel konden dit jaar hun oude successen voortzetten. Terwijl het in de vorige jaren vaak te warm en te droog voor ze was, waren ze in het duidelijk koelere en nattere wijnjaar 2021 volgens Moselwein e.V. "weer bijzonder bevoordeeld". Dit kwam tot uiting in de mostgewichten. Riesling, het dominante druivenras, bereikte 95° Oechsle in deze goede percelen, het gros van de oogst lag tussen 70 en 90°. In de regio, die wordt gekenmerkt door steile hellingen met een aandeel van 90 % witte druivenrassen, beoordelen de meeste producenten het aroma van de druiven erg positief en verwachten zij overwegend fruitige en levendige wijnen. "Over het geheel genomen worden fijne, zuivere wijnen verwacht, typisch voor de Mosel, met veel mineraliteit", zegt Henning Seibert, voorzitter van Moselwein e.V.
Het alcoholgehalte ligt ook hier wat lager. Het succes van de oogst varieert sterk. Terwijl sommige producenten een zeer goede oogst binnenhaalden, werden andere geconfronteerd met een totaal verlies als gevolg van schimmelziekten. Er waren ook verschillen tussen de druivenrassenrassen: Riesling, Spätburgunder en Dornfelder tekenden lagere opbrengsten op, Elbling, Auxerrois en Weissburgunder brachten duidelijk betere hoeveelheden. Dankzij edele rotting werden ook hier en daar druiven voor  Beerenauslese geplukt. De totale opbrengst wordt geschat op 781.000 hectoliter - 6 procent minder dan vorig jaar, maar wel 5 procent boven het tienjarige gemiddelde.

Nahe
4.230 ha

Ook al regende het vaak op veel plaatsen dit wijnjaar, op sommige locaties in de Nahe was het niet voldoende, althans in oktober. Harald Sperling, directeur van de Wijnbouwersvereniging van de  Nahe, meldt dat enkele wijnbouwers die maand weer wijngaarden hebben geïrrigeerd omdat er opnieuw sprake was van droogte. Na de droge jaren van 2018 tot 2020 was de watervoorraad geslonken. Lange tijd zag het er dit jaar anders uit want koelte en regen maakten het wijnjaar tot een "late bloeier", volgens Sperling, en de producenten hadden ook te kampen met schimmeldruk. Volgens de vereniging waren er "zowel bedrijven met een totaal verlies als gevolg van meeldauw als domeinen met bijna geen aantasting, met alle variaties tussen deze uitersten". Een warme en droge september bevorderde de rijpheid, remde de schimmeldruk af en begunstigde de oogst. Uiteindelijk ligt het geraamde oogstvolume van ongeveer 288.000 hectoliter 10 procent onder het volume van zowel 2020 als het tienjarige gemiddelde. En wat kan men verwachten? "Bij de witte wijn springt de mooie, fruitigheid wijnen met kenmerkende, maar goed gebalanceerde zuren eruit," zegt Sperling. Bovendien, zegt hij, zijn de mostgewichten goed en zijn de wijnen niet te alcoholisch. "Dit zijn wijnen om van te genieten," besluit hij.

Pfalz
23.721 ha

Ook in het op één na grootste wijnbouwgebied van Duitsland was de oogst dit jaar zeer wisselend. "Wat de opbrengsten betreft, is de term neidischer herfst*" zelden zo toepasselijk geweest als in 2021", zegt wijnbouwexpert Jürgen Oberhofer van het Dienstleistungszentrum Ländlicher Raum Rheinpfalz. Zo waren er op de ene plaats goede tot zeer goede opbrengsten, terwijl er geïsoleerd ook  totale verliezen waren als gevolg van valse meeldauw. In juni nam het werk in de wijngaarden toe door de hitte en de regen. "Degenen die er niet in slaagden deze schimmeldruk onder controle te krijgen, moesten soms zware opbrengstverliezen incasseren", aldus Reinhold Hörner, voorzitter van de Wijnbouwersvereniging van de Pfalz. Vanaf augustus normaliseerde het weer zich en was er een "zeer positief oogstverloop". Het volume van de most wordt geraamd op 2.230.000 hectoliter, 3 procent minder dan in 2020 en 1 procent meer dan het tienjarige gemiddelde. Men kan zich verheugen op "mooie wijnen", zegt Boris Kranz, voorzitter van Pfalzwein. Voor hem zijn de "vaak lage alcoholgehalten, een goed geïntegreerde zuurstructuur en reeds uitgesproken aroma's van primair fruit" kenmerkend voor het wijnjaar, dat naar verwachting frisse, levendige, lichte wijnen zal opleveren. Volgens Oberhofer is het winnende druivenras van het wijnjaar zonder twijfel Riesling. Het belangrijkste druivenras van de Pfalz profiteerde het meest in dit Duitslands grootste Rieslinggebied . Dit "vooral vanwege de klimatologische omstandigheden zoals we die hadden voor de klimaatverandering".

*Neidischer Herbst: een term om aan te geven dat door de sterk variërende oogstresultaten binnen eenzelfde gebied er “afgunst” is bij de door de natuur benadeelde producenten.

Rheingau
3.200 ha

Moeilijk - maar uiteindelijk minder moeilijk dan gevreesd - zo verliep het wijnjaar in de Rheingau volgens Andrea Engelmann, directrice van de regionale Wijnbouwersvereniging. Ook hier was de belangrijkste reden de valse meeldauw, die tot in september schimmeldruk veroorzaakte. "Het is de laatste jaren nog nooit zo extreem geweest," zegt Engelmann. Vooral Merlot, die tussen Hochheim am Main en Lorch slechts op ongeveer 0,5 procent groeit, was één van de grote verliezers. De wijnproducenten hadden ook het probleem dat de zuurgraad in de druiven lange tijd (te) hoog was, en dat tegelijkertijd veel bladeren verloren ging door de schimmel. Die bladeren zijn echter belangrijk voor de zuurafname en de rijping van de druiven via fotosynthese. De zonnige septembermaand zorgde eindelijk voor een ommekeer in de Rheingau. Daarom liggen er nu goede kwaliteiten in de kelders en zijn de producenten "al bij al" tevreden over het wijnjaar. Riesling, die 80% van de aanplant de regio vertegenwoordigt, profiteerde van het feit dat de oogst 3 tot 4 weken later was dan in de voorgaande jaren. De wijnen hebben "een fijn aroma", zegt Andrea Engelmann. Naar schatting is 220.000 hectoliter most geoogst - 4 procent minder dan vorig jaar en 3 procent meer dan het tienjarige gemiddelde. Enkele producenten hebben ook edelzoete specialiteiten geoogst, en sommigen hebben druiven laten hangen voor Eiswein.

Rheinhessen
26.943 ha

Dat de wijnstokken in Duitslands grootste wijnbouwgebied dit jaar later uitliepen dan gewoonlijk, beschouwen de wijnbouwers achteraf als een geluk bij een ongeluk, omdat de scheuten in april zo gespaard zijn gebleven van de nachtvorst. "In de drie vorige jaren zouden deze koude temperaturen tot aanzienlijke verliezen hebben geleid, omdat de wijnstokken in april wel al waren uitgelopen", zegt Andreas Köhr van de Landbouwers- en Wijnbouwersvereniging van zuidelijk Rijnland-Palts. Ook in andere opzichten onderscheidde het jaar zich van de drie warme en droge voorgaande jaren, bijvoorbeeld door de schimmeldruk als gevolg van de vochtigheid, die in sommige dorpen en percelen ondanks bestrijdingsmaatregelen aanzienlijke schade veroorzaakte. Over het geheel genomen kwam Rheinhessen er goed vanaf, zei Köhr. De late start van de oogst midden september, toch in vergelijking met de vorige jaren, bleek uiteindelijk ook een geluk. De mooie septemberdagen zorgden voor "een zeer aantrekkelijk” oogstjaar. Druiven die koel konden rijpen leveren fruitige wijnen op die een breed spectrum aan aroma's bieden, zelfs bij een gematigd alcoholgehalte, zegt Köhr. Bovendien is er een frisse zuurgraad, "een van de kenmerken van Duitse witte wijnen, en die komt dit jaar veel beter naar voren dan in de drie jaren daarvoor". Er is ongeveer 2.590.000 hectoliter most geoogst, 1 procent meer dan in 2020 en 4 procent meer dan het tienjarige gemiddelde.

Saale-Unstrut
819 ha

Terwijl veel wijnbouwgebieden in Duitsland dit jaar de tijd konden nemen voor de oogst, moesten de producenten van Saale-Unstrut haast maken. Na overvloedige regenval in augustus waren sommige druiven opengebarsten. Om gezonde druiven te kunnen oogsten, werd de oogst met zeven tot tien dagen vervroegd, meldt Hans Albrecht Zieger, wijnbouwvoorzitter van Duitslands noordelijkste wijnbouwgebied. "We hadden graag nog een week gewacht, maar dan hadden we het risico gelopen dat het oogstvolume nog kleiner zou uitvallen." Het volume in 2021 heeft toch geleden, onder meer omdat in februari vorst tot -27 graden aanzienlijke schade aan de wijnstokken heeft toegebracht, vooral rond Freyburg. Waar de vorst uitbleef, waren de opbrengsten relatief goed, ook omdat de regen in augustus het gewicht van de druiven deed toenemen. Volgens schattingen is 38.000 hectoliter wijnmost geproduceerd, 27 procent meer dan in het voorgaande jaar, dat door voorjaarsvorst werd getroffen, maar wel 15 procent minder dan het tienjarige gemiddelde. In 2021 werden overwegend Qualitätsweine geoogst, waarbij de latere rassen, zoals Burgunder en Riesling, ook op het niveau van Prädikatswein liggen. "Het oogstjaar liet ook topwijnen toe," zegt Zieger. De wijnen hebben een mooie fruitige expressie, typisch voor elk druivenras en ze spelen die typiciteit mooi uit. "Het zijn fijne, finesserijke, slanke wijnen met een mooie frisheid die wordt ondersteund door een speelse zuurgraad," zegt hij, vooral met betrekking tot witte wijn en rosé.

Sachsen
496 ha

"Ik denk dat we er goed vanaf zijn gekomen", vat Felix Hößelbarth, plaatsvervangend voorzitter van de Wijnbouwersvereniging van Sachsen, de wijnoogst samen. In het meest oostelijke wijnbouwgebied van Duitsland was er ook omwille van het vochtige weer valse en echte meeldauw te bespeuren. Later waren er problemen met druivenrot. Op een bepaald moment heerste zelfs de angst de hele oogst door de schimmels te verliezen, aldus Hößelbarth. De schimmelresistente druivenrassen - zoals Cabernet Blanc, Souvignier Gris, Johanniter en Solaris - waren de enige die normale tot goede resultaten opleverden. Zij hebben er in geringe mate toe bijgedragen dat de wijnoogst in het Elbedal, met naar schatting 22.000 hectoliter, 5 procent beter is uitgevallen dan in het door het vorst geteisterde 2020. Het tienjarig gemiddelde ligt slechts 2 procent hoger. De kelders liggen ondanks de slechte weersomstandigheden relatief vol, aldus Hößelbarth, die het jaar als “goed" beoordeelt. Wijnliefhebbers kunnen zich verheugen op wijnen van goede kwaliteit. "We hebben weer mooie aroma's, het zijn frissere wijnen die rijpen in de kelders. Niet zo opulent, maar eleganter" - in tegenstelling tot de wijnen van de drie hete en droge voorgaande jaren.

Württemberg
11.424 ha

In Württemberg heeft het over het algemeen natte en koele weer van het jaar een latere oogst mogelijk gemaakt, wat vooral de hoeveelheid geoogste witte wijn ten goede is gekomen, aldus Dr. Hermann Morast, directeur van de wijnbouwersvereniging van Württemberg. De opbrengst van witte druivenmost is met 44% gestegen, wat dubbel zoveel als de oogst aan rode druivenmost in vergelijking met het voorgaande jaar. In vergelijking met het 2020, dat door droogte werd gekenmerkt, is het totale oogstvolume in 2021 met naar schatting 34 procent toegenomen tot 1.000.000 hectoliter. Bij de witte wijnen waren de wijnbouwers bijzonder tevreden over de kwaliteit van het belangrijkste ras, de Riesling. De consument kan zich verheugen op typische Rieslings die, in tegenstelling tot de vorige jaren, een gematigd alcoholgehalte en een frisse en fruitige zuren bezitten, aldus Morast. Over het algemeen worden zeer fruitige, plezierige drinkbare witte wijnen met uitgesproken aroma’s verwacht. 2021 is echter ook een jaar van de rode druiven, die hier in ongeveer twee derde van de wijngaarden groeit. De belangrijkste druivenrassen Trollinger en Lemberger hebben ook minder alcohol en zijn daarom iets slanker, maar nog steeds complex. Volgens de beoordeling van Morast verwacht men "eerder finesserijke, fruitige rode wijnen met een zachte zuurstructuur". Door de droge dagen en koele nachten tijdens de oogst bezitten ook de rode wijnen een complex aromaprofiel.