Juliusspital
Het is de oudste voorstelling uit de moderne historie van een Bocksbeutel. Op het reliëf voor de stichting van Weingut Juliusspital in het hart van Würzburg is precies in het midden van het beeld tussen de voeten van de vele bezoekers een kleine kolffles te zien.
Misschien staat die voor een medicijnfles, misschien echter ook voor een Bocksbeutel. Het reliëf geldt in ieder geval als oudste bewijs voor het bestaan van een op de Bocksbeutel lijkende fles in de moderne geschiedenis. De belangrijkste boodschap van het reliëf uit 1576 was overigens een andere. Het is de stichtingsoorkonde van het Juliusspital.
De Würzburgse vorstbisschop Julius Echter von Mespelbrunn stichtte het hospitaal in 1576 met zijn eigen vermogen. Voor zijn nieuwe stift kocht hij tuinen en magazijnen op en liet hij de Joodse begraafplaats die door de Joodse gemeente voor de eeuwigheid gekocht was, egaliseren. Volgens de wil van de bisschop moesten hier, vrij vertaald, “allerhande armen, zieken, maar ook paria’s die medische verzorging nodig hebben” behandeld en verzorgd worden, “evenals verlaten wezen, voorbijtrekkende pelgrims en hulpbehoevende personen.” De eerste steen voor het hospitaal werd gelegd op 12 maart 1576. In de stichtingsbrief verzekerde de vorstbisschop het onderhoud van het complex door de overschrijving van grondbezit als akkers, bossen en wijngaarden, ook in de wereldberoemde Stein.
Het Juliusspital biedt ook tegenwoordig nog verzorging aan vele zieken en bejaarden. Het omvat een ziekenhuis met 365 bedden, een seniorencentrum en een academie voor palliatieve zorg. Verder horen er ook een conferentiecentrum bij en natuurlijk het wijngoed. Dat is met zijn 172 hectare wijngaard het op een na grootste van Duitsland. Het hart ervan is de 270 meter lange vatenkelder onder het in 1699 door Antonio Petrini gebouwde vorstenverblijf. Hier ontstaan de grote, wereldberoemde wijnen van het wijngoed. Bij de kroning van de Engelse koningin Elizabeth II in 1953 werd bijvoorbeeld een Riesling Auslese 1950 van het Juliusspital uit de Iphofense wijngaard Julius-Echter-Berg geserveerd.
Naar alle waarschijnlijkheid kwam deze wijn uit een Bocksbeutelfles, het tegenwoordig traditionele flesmodel van Frankenwijn. De vorm ervan is oer oud. Een platte Keltische kogelfles van klei uit circa 1400 voor Christus geldt als prototype. Hij werd gevonden op Frankische bodem bij Wenigmstadt. Ook de Romeinen hadden veldflessen in de vorm van een Bocksbeutel, terwijl die in de Middeleeuwen geliefd was pelgrims. Lijken op een ‘vlakke, ronde kaas’ kon die aan de riem gedragen worden zonder voor de drager ervan al te veel last te bezorgen. In 1726 besloot de raad van de stad Würzburg om de Bocksbeutel als garantieteken in te zetten in de strijd tegen de wijdverbreide wijnfraude en liet de eerste exemplaren door het Bürgerspital gebruiken. In 1862 werd de Bocksbeutel omschreven als “een ingedrukte, ronde, naar het model van de balzak van een bok gevormde fles voor het bottelen en verzenden van Steinwijn.” Vandaag de dag is de Bocksbeutel het symbool voor Frankenwijn en sinds 1989 ook wettelijk beschermd voor kwaliteits- en predicaatswijnen uit Franken.
