Oestrich

Oestrich was 350 jaar regionaal bestuurscentrum en het had een kraan. Van hier uit gingen vaten Rheingauer wijn stroomop- of stroomafwaarts. Vele eeuwen lang diende kraan voor het verladen van niet alleen wijn, maar ook van allerhande andere zaken. De kraan was ook het ontmoetingspunt voor mensen van alle rangen en standen.

De door mensenkracht aangedreven kraan was nog tot 1925 in bedrijf. Hij werd in 16 maanden tijd gebouwd tussen 1744 en 1745. Op de 1,5 meter diep liggende fundering werd de kademuur uit zandsteen gebouwd met materiaal dat afkomstig van de bouw van het slot in Mainz. In totaal moest 170 kubieke meter steenblokken gebruikt worden.

De exploitatie van een kraan was in die tijd een aartsbisschoppelijk privilege, terwijl de kraantarieven werden vastgesteld door de Mainzer Hofkammer. De bedrijfsleider was de kraanmeester. Hij was het die de stapel- en laadgelden inde. In de hele Rheingau kregen maar vier plaatsen van de Mainzer aartsbisschop het privilege om kranen te exploiteren.

De kraantechniek was al bekend in de Oudheid en werd door de Romeinen verder ontwikkeld. Het tredrad bewees zijn waarde als standaard krachtmechanisme bijna onveranderd tot in de 20e eeuw.
In het binnenste van de kraan bevinden zich twee grote tredraderen die door kraanknechten werden aangedreven die heel hun gewicht in hefkracht omzetten. Per tredrad konden een of twee radlopers worden ingezet. Deze radlopers waren destijds goed betaalde vakarbeiders. Ze moesten er met hun lichaamskracht en rustige beweging voor zorgen dat vracht onbeschadigd van het schip op de wal of van de wal in het schip belandden. Hun werk was erg zwaar en niet ongevaarlijk. Ongelukken met botbreuken of zelfs met dodelijke afloop waren geen uitzonderingen. De hefkracht van de kraan bedroeg maximaal 2,5 ton. Het gewicht van een vol vat wijn was ongeveer 1,45 ton.

Oestrich-Winkel is tegenwoordig de grootste wijnstad van Hessen. Het ontstond pas als stad door de vrijwillige fusie van de historische wijndorpen Oestrich, Mittelheim en Winkel in 1972. In 1977 werd ook Hallgarten ingelijfd, zodat Oestrich-Winkel verdeeld over zijn vier kernen 1000 hectare wijngaard heeft.
Wanneer precies de eerste druivenstok in Oestrich-Winkel geplant werd, is niet met zekerheid aan een jaartal op te hangen. Opgravingen bieden echter wel aanwijzingen. Er werd bijvoorbeeld een Romeins snoeimes uit 90 na Christus in het Elsterbachtal gevonden. Zodoende kan Oestrich-Winkel terugblikken op een wijnbouwtraditie van bijna 2000 jaar.

De oorsprong van de namen van de afzonderlijke stadsdelen laat zich tot op heden niet eenduidig verklaren. De naam Winkel zou van het Latijnse ‘vini cella’ (wijnkelder) afgeleid kunnen worden. Het is voor het eerst schriftelijk vermeld in aantekeningen in de jaarboeken van Fulda. Daarin wordt melding gemaakt van de spijziging der armen door Hrabanus Maurus in 850, de grote leraar van Duitsland. Hrabanus leefde van 780 to 856, was abt van het klooster Fulda, geleerde aan het hof van Karel de Grote en werd op zijn 67ste aartsbisschop van Mainz. Het aartsbisdom Mainz had in zijn diocees een landgoed dat zich in Winkel bevond, maar daarover is niet naders bekend.

In Winkel staat het Graues Haus, een van de eerste stenen huizen in Duitsland en eeuwen lang zetel van de familie Greiffenclau. Het werd gebouwd in de 11e eeuw en is een huis met historie.
De herkomst van de naam Mittelheim voor het kleinste stadsdeel is evenmin opgehelderd, maar zou afgeleid kunnen worden van het gegeven dat het zich midden tussen Oestrich en Winkel bevindt. In Mittelheim staat, omgeven door een wijngaard, een middeleeuwse basilica en voormalige kloosterkerk uit de 12e eeuw.

De naam Oestrich zou afgeleid kunnen worden vanuit de oostelijke de ligging ten opzichte van Winkel. Bezienswaardig in het dromerige plaatsje is het historische marktplein.

In Oestrich staat ook Schloss Reichartshausen. Een voorganger ervan was een van de eerste bedrijfsgebouwen van de cisterciënzer monniken van Eberbach en diende als hun verlaadpunt voor transpor over de Rijn. Sinds 1980 is hier de European Business School gevestigd, de eerste particuliere hogeschool in Hessen.

Oestrich-Winkel biedt cultuur, geschiedenis en traditie. Er zijn historische gebouwen uit de 17e en 18e eeuw te vinden, de beroemde Schrötermadonna (Madonna met de scherf in Hallgarten) en de romantische valleien van Pfingstbach en Elsterbach met hun gastvrije watermolens.

Geen gebrek dus aan Rijnromantiek en wijnbouwtraditie. Wijnbouwtraditie niet alleen van beroemde adellijke families als de Brentano’s en de Greiffenclaus, maar ook van wijnboeren die met hun gezinnen het cultuurgoed wijn koesteren en hun wijnen in Straußwirtschaften of Gutsausschänken laten proeven. Ook tal van historische restaurants schrijven gastvrijheid hoog in het vaandel.

Terug naar de wijnkraan. Van april tot en met september bestaat de mogelijkheid om die gratis van binnen te bekijken en de oude techniek te bewonderen. Uitleg wordt gegeven door geschoolde gidsen. Wie dan trek heeft gekregen in wijn, kan onmiddellijk terecht bij het grote vat naast de kraan.

Aanbevelingen voor hotels en restaurants vind je op de website van het Duitse Wijninstituut.