Schloss Johannisberg

Het was de bestemming van de legendarische Spätleseruiter: Schloss Johannisberg bij Geisenheim in de Rheingau. Sinds 817 wordt hier wijn gemaakt en sinds een eeuw of drie domineert de Riesling er. Daarmee vormt het wijngoed een monument voor de verbreiding van de Rieslingcultuur.

In het naslagwerk Weinbaulexikon uit 1930 staat bij het lemma Riesling kort en bondig: “Bakermat: Duitsland. Waarschijnlijk een zaailing uit de Rheingau.” Een ding klopt in ieder geval: Schloss Johannisberg is een gigantische Rieslingschatkamer en een bolwerk van wijncultuur.

Volgens de legende gaat de aanleg van de wijngaard terug tot Karel de Grote. Vanuit het Rheinhessische Ingelheim zou hij gezien hebben hoe de sneeuw het eerst smolt op de Johannisberg. Het zou mogelijk zijn, want in ieder geval wordt de wijngaard aan de Elsterbach al in 817 voor het eerst in een oorkonde vermeld. Rond 1100 stichtten de monniken van het Mainzer benedictijnenklooster Sankt Alban hier, exact op de 50e breedtegraad, een nieuwe gemeenschap en bouwden ze een basilica. Het nieuwe klooster werd gewijd aan Johannes. Medio 12e eeuw duikt voor het eerst de naam Sankt Johannisberg op.

Vanaf 1716 behoort het wijngoed aan de vorstbisschop van Fulda die er een groot slot met drie vleugels op laat bouwen. In 1720 worden in de wijngaard 294.000 stokken Riesling geplant. Daarmee is het de eerste wijngaard wereldwijd waarvan de aanplant uitsluitend uit Riesling bestaat. Het is een initiatief dat keldermeester Odo Staab laat noteren: “In de hele Rheingau mag geen ander druivenras voor her maken van wijn worden aangeplant dan alleen maar ‘Rüßlinge’.” Het betekent ook de geboorte van de naam ‘Johannisberg’ die in de decennia daarna de noemer voor kwaliteitswijn in het algemeen wordt. Tot op heden is in de VS Johannisberg Riesling synoniem met Riesling.

Aan de roem draagt een intussen legendarische vertraging uit 1775 bij. De koerier met de officiële toestemming uit Fulda om met de druivenpluk te beginnen komt een paar weken te laat aan. Wanneer hij zich eindelijk in Johannisberg vertoont, laten de druiven die daar nog aan de stokken hangen de tot dan toe onbekende sporen van edele rotting zien. De onverschrokken keldermeester laat ze toch plukken. Het betekent de geboorte van de Spätlese, die vanuit Johannisberg aan zijn zegetocht rond de wereld begint. Een monument voor de vinotheek herinnert aan die eerste pluk van druiven met edele rotting die op Johannisberg voortaan regel wordt.

Johannisberg wordt in 1816 overigens door de Oostenrijkse keizer aan zijn beroemde minister van buitenlandse zaken vorst Clemens von Metternich cadeau gedaan, inclusief verplichte afdracht van een tiende van de opbrengst aan Oostenrijk. Tot 1992 bleef het wijngoed in handen van de familie Metternich. In de 35 hectare tellende wijngaard staat nog altijd uitsluitend Riesling aangeplant. In de beroemde ondergrondse schatkamer, de bibliotheca subterranea in de wijnkelder, rusten rariteiten die teruggaan tot 1748.

Openingstijden

März - oktober:
Maandag t/m vrijdag: 10:00 - 13:00; 14:00 - 18:00
Zaterdag, zondag, feestdagen: 11:00 - 18:00 uur; mei - september: 11:00 - 19:00 uur

November - februari:
Maandag t/m vrijdag: 10:00 - 13:00; 14:00 - 18:00
Zaterdag, zondag: 11:00 - 17:00

  • Hoogtepunt van de wijncultuur Romeins pershuis in Piesport Waar ooit de Romeinen Moezelwijn traden

  • Hoogtepunt van de wijncultuur Bopparder Hamm De grootste wijnlus aan de Rijn

    Mittelrhein: Bopparder Hamm im Herbst

  • Hoogtepunt van de wijncultuur De educatieve wijnroute professor Blankenhorn van het nationale wijngoed Freiburg Wie heeft de wijnwetenschap eigenlijk uitgevonden?